Odkrywamy Podlaskie. Gmina Giby

Pierwsza wzmianka o Gibach pochodzi z 1594 roku. W tamtych czasach wieś nazywała się Heret. Założyli ją osocznicy, którzy w zamian za ziemię strzegli królewskiej puszczy. Przez wieki składała się z kilku leśnych osad zamieszkiwanych przez smolarzy czy bartników. Wcześniej tereny te zamieszkiwali Jaćwingowie, którzy we wczesnym średniowieczu zostali wyniszczeni przez Krzyżaków. Po Jaćwingach zachowało się w Gibach kilka pamiątek. To przede wszystkim grodzisko w Posejnelach, zwane Pilekalnis lub Góra Zamkowa.

Pod koniec XVIII wieku i w połowie XIX zaczęli tu przybywać z terenów Rosji staroobrzędowcy (wyznanie prawosławne powstałe w wyniku rozłamu w Rosyjskim Kościele Prawosławnym). To właśnie im wieś zawdzięcza rozwój. Stworzyli oni bowiem dwa spore ośrodki w Pogorzelcu i Karolinie. Ich osiedlaniu sprzyjały władze carskiej Rosji, widząc w tym szansę na skuteczniejszą rusyfikację tych ziem. Po staroobrzędowcach zostały w gminie dwa zabytki. To drewniany kościół pw. Św. Anny w Gibach z 1912 roku oraz kościół parafialny pw. Świętej Rodziny w Karolinie, także z początku XX wieku.

Licznymi legendami obrosła zabytkowa kapliczka w Pomorzu pochodzącą z przełomu XIX i XX wieku. Według jednej z nich ukryto tutaj skarb z czasów potopu szwedzkiego. Mieli to zrobić Szwedzi po złupieniu klasztoru dominikanów w Sejnach. Skarb odnalazł podobno jeden z miejscowych gospodarzy, a następnie wyjechał do Ameryki, by pomnożyć majątek. Jako bogaty człowiek miał zlecić rodzinie wybudowanie w tym miejscu kościoła w ramach dziękczynienia. Kuzyn, któremu powierzono zadanie, roztrwonił jednak większość pieniędzy i postawił we wskazanym miejscu jedynie niewielką kapliczkę.

Na terenie gminy Giby znajduje się obecnie 27 sołectw. Najstarsze wsie to wspomniane Pomorze, a także Pogorzelec, Wierśnie, Frącki, Głęboki Bród czy Sarnetki. W tej ostatniej wsi znajduje się izba pamięci z ciekawymi pamiątkami, do której warto zajrzeć. Z Sarnetkami wiąże się też zabawna historia. Otóż pod koniec lat 50. XX wieku jeden z mieszkańców wygrał znaczną sumę w totolotka. Był to młody mężczyzna, którego radość była tak wielka, że postanowił to uczcić wspólnie z sąsiadami. Nie dość, że wyprawił zabawę dla całej wsi, to jeszcze kupił po motocyklu sobie i koledze. Przerażeni jego szerokim gestem rodzice namówili go, żeby przynajmniej kupił sobie dom, zanim wszystko wyda. Tak się stało, a dom stoi we wsi do dziś.

Jak wspominają mieszkańcy, niewielki domek kupiła sobie po wojnie także inna mieszkanka gminy Giby. Tym razem jednak pieniądze pochodziły nie z wygranej, a dzięki darom z „unry” (United Nations Relief and Rehabilitation Administration – organizacja międzynarodowa utworzona w celu udzielenia pomocy obszarom wyzwolonym w Europie i Azji po zakończeniu II wojny światowej). Kobieta dostała futerko, które okazało się niezwykle cenne. Po jego sprzedaży wystarczyło pieniędzy na kupno własnego lokum.

Współcześnie gmina Giby to prawdziwy raj dla turystów. Są tu trzy jeziora – Pomorze, Zelwa i Gieret, rzeka Marycha i Puszcza Augustowska, co sprzyja turystyce wodnej i pieszo-rowerowej. Są także liczne kwatery agroturystyczne i sklepik oferujący wędzone ryby z okolicznych jezior oraz liczne lokalne przysmaki. W funkcjonującym tu ośrodku turystycznym można wypocząć w domkach wykonanym tradycyjną metodą – z gliny i słomy. Jak zapewniają właściciele, to jedyna w Polsce wioska glinianych, okrągłych domków.

Źródła: „Giby. Nasza historia” przewodnik wydany przez Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe; giby.pl, grodziskajacwiezy.pl

Julia Szypulska
red.: Aneta Kursa
fot.: Kamil Timoszuk