Odkrywamy podlaskie gminy – Dubicze Cerkiewne

Dubicze Cerkiewne to wieś nad rzeką Orlanką, dopływem Narwi w powiecie hajnowskim. Jest także siedzibą gminy, którą tworzy 28 miejscowości: Czechy Orlańskie, Czechy Orlańskie (gajówka), Długi Bród, Dubicze Cerkiewne, Tofiłowce, Górny Gród, Grabowiec, Istok, Jagodniki, Jakubowo, Jelonka, Jodłówka, Klakowo, Koryciski, Kraskowszczyzna, Kruhłe, Nikiforowszczyzna, Pasieczniki Małe, Piaski, Rutka, Siemiwołoki, Stary Kornin, Starzyna, Werstok, Wiluki, Witowo, Wojnówka, Wygon, Zabagonie.

Legendy, które przetrwały wieki

Pierwsze wzmianki o Dubiczach Cerkiewnych pochodzą z 1532 roku. Według legendy osadę założyło wschodniosłowiańskie plemię Krywiczów, które przybyło z północnej Litwy. Zauroczeni dębowym zagajnikiem, wędrowcy postanowili tu osiąść. To właśnie od tych drzew pochodzi nazwa miejscowości – w języku białoruskim „dub” oznacza dąb. Drugi człon – „Cerkiewne” – odnosi się do świątyni, która miała istnieć tu „od zawsze”.

Pierwsza wzmianka o świątyni pochodzi z 1568 roku, a zgodę na jej budowę wydał król Zygmunt August. Według jednej z legend cerkiew spłonęła, a ocalała jedynie ikona Matki Bożej, którą wiatr przeniósł w inne miejsce. Mieszkańcy uznali to za znak i w I połowie XVIII wieku wznieśli nową cerkiew. Przetrwała do II wojny światowej – w czerwcu 1941 roku, podczas walk niemiecko-radzieckich, niemal wszystkie budynki we wsi spłonęły.

Inna legenda głosi, że pierwsza cerkiew nie spłonęła, ale zapadła się pod ziemię, jako kara za grzechy mieszkańców. Wierzy się, że 12 lipca – w święto patronów św. Piotra i Pawła według kalendarza juliańskiego – przykładając ucho do ziemi, można usłyszeć dzwony dawnej świątyni. Na jej miejscu do dziś stoi krzyż z datą 1902 rok.

Z Dubiczami Cerkiewnymi wiąże się również legenda o skarbie Napoleona. Według podań francuscy żołnierze, uciekając z Rosji w 1812 roku, mieli zakopać kosztowności gdzieś w okolicach.

Niebieska, niebiańska wieś

W krajobrazie Dubicz Cerkiewnych dominuje niebieski kolor, widoczny zwłaszcza na zabytkowym cmentarzu prawosławnym. Bywa on porównywany do kolorowego cmentarza w Săpâncie w Rumunii. Krzyże wykonane przez Dymitra Dzidę z Tofiłowki przypominają trójlistną koniczynę. Zdobią je kolorowe wstążki nawiązujące do tradycyjnych ręczników nazywanych „wyszywankami”, które towarzyszyły mieszkańcom od narodzin aż do śmierci. Nagrobki i krzyże pomalowane są na niebiesko – podobnie jak cerkiew pw. Opieki Matki Bożej z 1948 roku.

Zabytki i atrakcje

W Starym Korninie warto odwiedzić XVIII-wieczną cerkiew pw. św. Anny oraz cerkiew św. Michała, a także kapliczkę nad źródłem z cudowną wodą, której przypisuje się właściwości lecznicze. W Werstoku znajduje się jedna z najstarszych w regionie cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego. Uwagę zwraca drewniany dworek rodziny Wołyńcewiczów „Jodłówka” koło Wojnówki, a także unikalne wiatraki holenderskie w Koryciskach i Grabowcu.

Spacerując po Dubiczach Cerkiewnych, można poczuć klimat dawnej podlaskiej wsi. W Izbie Kultury Ludowej i Tradycji OSP, mieszczącej się w budynku dawnej szkoły podstawowej z początku XX wieku, można zobaczyć wnętrze typowej podlaskiej chaty i poznać dawne rzemiosła. Organizowane są tu warsztaty tkactwa, szydełkowania i robótek na drutach.

Miejscem odpoczynku jest Zalew Bachmaty. W sezonie letnim działa tu ośrodek wypoczynkowy z domkami, wypożyczalnią sprzętu wodnego i kąpieliskiem. Zalew jest popularny wśród wędkarzy.

Anna Tyszkiewicz
red.: Anna Augustynowicz
fot.: Kamil Timoszuk