Odkrywamy podlaskie gminy – Kuźnica

Nazwa wsi i siedziby gminy wywodzi się od hutniczych pieców, tzw. kuźni, w których wytapiano żelazo z rudy darniowej, szeroko występującej w okolicy. Teren gminy charakteryzuje się pagórkowatym ukształtowaniem i bogactwem lasów. Krajobraz uzupełnia rzeka Łosośna – dopływ Niemna – oraz różnorodna fauna i flora. Część gminy znajduje się na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Wzgórza Sokólskie”, cenionego pod względem przyrodniczym i krajobrazowym.

Gmina Kuźnica składa się z 30 sołectw: Achrymowce, Białobłockie, Bilminy, Chreptowce, Cimanie, Czepiele, Czuprynowo, Długosielce, Klimówka, Kowale, Kowale-Kolonia, Kruglany, Kuścińce, Kuźnica, Litwinki, Łosośna Wielka, Łowczyki, Mieleszkowce Pawłowickie, Mieleszkowce Zalesiańskie, Milenkowce, Nowodziel, Parczowce, Popławce, Saczkowce, Starowlany, Tołcze, Wojnowce, Wołkusze, Wołyńce, Wyzgi. Dodatkowo funkcjonuje miejscowość Szymaki, która nie posiada statusu sołectwa. Gmina graniczy bezpośrednio z Białorusią.

Przez teren gminy przebiegają ważne szlaki komunikacyjne – droga krajowa nr 19 oraz linia kolejowa Białystok–Grodno. Obszar gminy przecina również historyczny szlak – Wielki Gościniec Litewski.

Kuźnica, niegdyś miasto królewskie, powstała w XVI wieku jako rudnia – zakład wytopu żelaza. Jej dzieje są ściśle związane z historią regionu: rozbiorami, wojnami i okupacjami. Dziś można tu odnaleźć liczne ślady przeszłości. Wśród najciekawszych miejsc wartych odwiedzenia są:

• Kościół Opatrzności Bożej w Kuźnicy, wybudowany w 1864 roku,
• Kościół Świętej Trójcy i św. Dominika w Klimówce, wybudowany w latach 1922–1928,
• Cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Kuźnicy, usytuowana na miejscu dawnego klasztoru Bazylianów,
• Cmentarz prawosławny, założony w XIX wieku,
• Dwór modrzewiowy w Łosośnie Małej, zbudowany w latach 1720–1722 przez Zygmunta Bouffała,
• Pałac murowany w Pawłowiczach z 1610 roku, do którego prowadzi malownicza aleja obsadzona lipami, dębami i klonami,
• Memoriał „Golgota Wschodu” na wzgórzu Szubienica.

Kuźnica dziś funkcjonuje jako wieś typu ulicówka. Działa tu Gminny Ośrodek Kultury i Sportu, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, biblioteka publiczna, przedszkole oraz szkoła podstawowa. Co roku odbywa się tu festiwal poezji śpiewanej „Kuźnia”.

Kuźnica znana jest głównie z kolejowego i drogowego przejścia granicznego z Białorusią. Zostało ono zamknięte w listopadzie 2021 roku z powodu zawieszenia ruchu granicznego, spowodowanego kryzysem migracyjnym na granicy polsko-białoruskiej. Do tego momentu przejście zapewniało nie tylko kontakty handlowe, ale także wyznaczało rytm codziennego życia mieszkańców. Jego zamknięcie poważnie wpłynęło na lokalną gospodarkę.

Anna Tyszkiewicz
red.: Aneta Kursa
fot.: Paweł Krukowski