83. rocznica pierwszej masowej deportacji Polaków na Sybir

Od 10 lutego 1940 r. do czerwca 1941 r. władze Związku Sowieckiego, które okupowały w tamtym czasie tereny II Rzeczypospolitej, zorganizowały cztery wywózki na Wschód obywateli polskich różnych narodowości. Miały na celu doprowadzić do zniszczenia śladów polskiej państwowości na Kresach i unifikacji zajętych terenów ze Związkiem Sowieckim.

– Musimy pamiętać o minionych wydarzeniach, szczególnie mając na uwadze to, co dzieje się dzisiaj na Ukrainie. Widzimy, że po 83 latach historia zatacza koło. W 1940 r. chciano wyeliminować Polaków, teraz Rosja chce wyeliminować naród ukraiński — mówił marszałek Artur Kosicki.

Pierwsi deportacją zostali objęci osadnicy wojenni, którzy otrzymali ziemię na Kresach za swój udział w wojnie 1920 r. a także ziemianie, leśnicy, urzędnicy państwowi, m.in. sędziowie, prokuratorzy, policjanci, leśnicy, właściciele ziemscy oraz wojskowi. Wywożeni trafiali w okolice Archangielska oraz do Irkucka, Kraju Krasnojarskiego i Komi.

Okoliczności wywózek, szczególnie tej pierwszej, były tragiczne. Był luty, panował siarczysty mróz, dochodzący do minus 40 stopni. Wywożeni na Syberię ludzie byli zrywani ze snu w środku nocy, mieli niewiele czasu na spakowanie swojego dobytku, byli popędzani brutalnymi okrzykami funkcjonariuszy NKWD, a później przewożeni do bydlęcych wagonów. Tam panowały okropne warunki, wskutek których dochodziło do licznych zgonów w czasie trwającego kilka tygodni transportu. Zmarli byli często wyrzucani przez Sowietów z konwojów w śnieg obok torów, na pastwę dzikich zwierząt.

Przyjmuje się, że w trakcie pierwszej lutowej deportacji Sowieci wywieźli na Syberię ok. 140 tys. Polaków. Szacunki dotyczące łącznej liczby osób wywiezionych w głąb Związku Sowieckiego w lutym, kwietniu i czerwcu 1940 r. oraz maju-czerwcu 1941 r. są rozbieżne i wynoszą od miliona do nawet ponad 1,8 mln. Ci, którzy przeżyli tragiczną podróż, musieli się mierzyć z głodem i śmiercią po ulokowaniu w syberyjskich łagrach.

W 83. rocznicę pierwszej wywózki kwiaty przy pomniku złożyli: wojewoda Bohdan Paszkowski, wicewojewoda Tomasz Madras, płk Paweł Adam Lachowski - dowódca 18. Białostockiego Pułku Rozpoznawczego, przedstawiciele służb mundurowych oraz białostockiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej Oddział.

Paulina Dulewicz
red.: Małgorzata Sawicka
fot.: Kamil Timoszuk