Data uroczystości nawiązuje do przeprowadzonej 5 lutego 1943 r. wielkiej akcji likwidacyjnej w getcie białostockim. W ciągu ośmiu dniu, hitlerowcy zamordowali na miejscu 2 tys. osób, a 10 tys. wywieźli do obozu zagłady w Treblince. Już wówczas Żydzi podjęli pierwszą próbę samoobrony. Jej symbolem stał się bohaterski czyn Icchaka Malmeda, który oblał kwasem solnym jednego z esesemanów. W powstałym zamieszaniu zginął niemiecki żołnierz, a bohaterski bojownik został poddany brutalnym torturom i powieszony przy ówczesnej ulicy Kupieckiej, która obecnie nosi właśnie jego nazwę.

I choć doszło wtedy tylko do pojedynczych wystąpień zbrojnych, to kierownictwo żydowskiego podziemia w getcie białostockim podjęło decyzję o powszechnym powstaniu w przypadku całkowitej likwidacji getta. Ten tragiczny scenariusz został zrealizowany w sierpniu 1943 r.

Niedzielna inauguracja obchodów 80. rocznicy Powstania w Getcie Białostockim rozpoczęła się od spotkania w Centrum im. Ludwika Zamenhofa na ul. Warszawskiej poświęconego wydaniu książki autorstwa prof. Adama Czesława Dobrońskiego pt. „Żydzi białostoccy. Karty pamięci”.

Marszałek Artur Kosicki na okoliczność niedzielnej uroczystości wystosował list. Zaznaczył w nim, że społeczność żydowska zamieszkująca przedwojenny Białystok doznała olbrzymiego cierpienia w czasie II wojny światowej oraz, że postawiony przez nich opór niemieckiemu prześladowcy na zawsze będzie zapamiętany w świadomości mieszkańców.

- Gdy w sierpniu 1943 roku nastąpiła ostateczna likwidacja miejscowego getta, na jego obszarze wybuchło powstanie. I choć nie miało ono żadnych szans na powodzenie, stało się wielką manifestacją odwagi i sprzeciwu wobec hitlerowskiego terroru i faszystowskiej ideologii. Powstanie w Getcie Białostockim zasługuje na mocne jego utrwalenie w naszej historycznej pamięci. To ważna inicjatywa, aby już dzisiaj – w rocznicę pierwszej, wielkiej akcji likwidacyjnej przeprowadzonej na terenie getta 5 lutego 1943 roku, oddać hołd bohaterom powstańczego zrywu - napisał marszałek.

Następnie uczestnicy uroczystości z towarzyszeniem muzyki przeszli w pochodzie od symbolicznej bramy getta na rogu ulic: Sienkiewicza i Jurowieckiej pod Pomnik Bohaterów Getta na Placu Mordechaja Tenenbauma. Tam o godzinie 18. zostały zapalone światła dla uczczenia bojowników Powstania. Na koniec, w Galerii im. Sleńdzińskich przy ul. Waryńskiego odbył się spektakl pt. „Pamiętnik Dawida Szapiro – Epizody” w wykonaniu Teatru BaWiMo i Grupy Teatralnej „Lachlom-Marzenie” oraz koncert ukraińskiego duetu „Nata&Evgeny”.

Jerzy Górko
fot.: Mateusz Duchnowski