Sejmik. Rok 2023 będzie Rokiem Kodeksu Supraskiego w Województwie Podlaskim

Inicjatywa jest odpowiedzią na wniosek Arcybiskupa Białostockiego i Gdańskiego Jakuba. Uhonorowanie tego cennego zabytku piśmiennictwa cyrylickiego oraz języka staro-cerkiewno-słowiańskiego będzie dobrą okazją do przybliżenia jego historii i treści.

­– W ramach obchodów zaplanowano m.in. wydanie tłumaczenia „Kodeksu Supraskiego” na język polski oraz wydanie książeczki przybliżającej zabytek najmłodszym. Powstaną też trzy kamienne rzeźby przedstawiające pulpity z otwartą księgą. Zostaną one umiejscowione w Supraślu, gdzie Kodeks był przechowywany, w Wólce Wygonowskiej, skąd pochodził ks. prof. Michał Bobrowski – odkrywca i badacz pisma, oraz w Białymstoku – stolicy województwa – mówił marszałek Artur Kosicki.

Wniosek w sprawie ogłoszenia roku 2023 Rokiem „Kodeksu Supraskiego” na terenie województwa podlaskiego, w imieniu własnym i Konwentu Akademii Supraskiej złożył Jakub, Prawosławny Arcybiskup Białostocki i Gdański.

Aneta Kursa
red.: Małgorzata Sawicka
fot.: Kamil Timoszuk

***

„Kodeks Supraski” jest jednym z najstarszych i najcenniejszych na świecie zabytków piśmiennictwa cyrylickiego oraz języka staro-cerkiewno-słowiańskiego. Zawiera teksty, które przetłumaczone zostały przez uczniów świętych Cyryla i Metodego ze znanych utworów greckich. „Kodeks Supraski” stanowi fragment Minei Czetii, czyli Czytanej – księgi cerkiewnej zawierającej zbiór żywotów świętych czczonych przez Kościół Wschodni oraz nauki Ojców Kościoła.

Pełna Mineja Czetia zawiera 12 tomów, odpowiadających dwunastu miesiącom. „Kodeks Supraski” to teksty przeznaczone na miesiąc marzec, który był siódmym tomem cyklu rocznego. Oprócz żywotów zawiera też kazania na okres Wielkiego Postu i Świąt Wielkanocy. Rękopis spisany został w X-XI w.przez kopistę o imieniu Retko na terenie wschodniej Bułgarii w okolicy Wielkiego Presławia, pierwszej chrześcijańskiej stolicy Słowian. Od XIII w. kodeks znalazł się na terenie Rusi Kijowskiej i stamtąd na początku XVI wieku trafił do Supraśla.

„Kodeks Supraski” przechowywany był przez wieki w bibliotece Supraskiego Monasteru. Klasztor posiadał bardzo bogatą bibliotekę, z której zasobu korzystał młody, pochodzący z Wólki Wygonowskiej w powiecie bielskim Michał Bobrowski. Przez kolejne lata młodzieńcza fascynacja księgozbiorem przerodziła się w systematyczną pracę badawczą. W 1823 r. dokonał swego największego odkrycia. Już jako profesor Uniwersytetu Wileńskiego i pionier slawistycznych badań archeograficznych ks. Michał Bobrowski wśród starych ksiąg klasztornej biblioteki natrafił na ten kodeks i zapoznał ze swoim odkryciem europejską społeczność naukową. Księga od miejsca swego dotychczasowego przechowywania nazwana została kodeksem supraskim (Codex Suprasliensis).  Ks. Michał Bobrowski włączył zabytek do światowego obiegu naukowego, otwierając nową kartę w badaniach nad historią i rozwojem języków słowiańskich oraz dorobku kulturowego Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W trakcie badań rękopis został na trwale podzielony na trzy części i dziś 16 kart znajduje się w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej w Petersburgu, 118 kart w Bibliotece Uniwersyteckiej w Lublanie (Słowenia) i 151 kart w Bibliotece Narodowej w Warszawie, w zbiorach Biblioteki Ordynacji Zamojskiej. Polska część kodeksu, wywieziona do Niemiec w latach II wojny światowej, odnalazła się w 1962 r. w Stanach Zjednoczonych i dzięki amerykańskiej Polonii w lipcu 1968 r.uroczyście wróciła do kraju na statku „Batory”.

Wartość naukowa kodeksu polega na tym, że był on i jest najwcześniejszym i najważniejszym źródłem staro-cerkiewno-słowiańskiego języka. To jeden z najcenniejszych dokumentów historii ludzkości, jedyny na świecie tak obszerny zabytek wczesnego chrześcijańskiego piśmiennictwa słowiańskiego, ściśle związany z tradycją świętych Cyryla i Metodego, uznanych przez Św. Jana Pawła II współpatronami Europy. W każdym uniwersytecie kodeks jest podstawą do studiów filologicznych, rozsławiając imię Supraśla i wskazując na wielki wpływ polskiej myśli naukowej w dziedzinie humanistyki.

W 2007 r. zabytek wpisano na prestiżową listę „Pamięci świata” UNESCO. Jest on na tej liście jednym z niewielu dzieł z Polski, obok m.in. rękopisów Fryderyka Chopina.