Wystawa „Boże Narodzenie w sztuce ludowej Podlasia” we dworze z Bobry Wielkiej

Wywodzący się ze środowiska wiejskiego podlascy artyści ludowi od blisko pięćdziesięciu lat chętnie sięgają po bożonarodzeniowe tematy. Przedstawienia Świętej Rodziny w stajence betlejemskiej, kolędników z gwiazdą, Matki Boskiej z Dzieciątkiem pojawią się na obrazach, tkaninach dwuosnowowych, w rzeźbach i płaskorzeźbach. Są na wystawie prace takich artystów, jak Piotr Szałkowski, Włodzimierz Naumiuk czy Dionizy Purta.

Szczególne miejsce zajmuje w sztuce ludowej szopka betlejemska, w której możemy zobaczyć opisane w Piśmie Świętym postacie: Dzieciątko Jezus w żłóbku, Matka Boska, święty Józef, Trzej Królowie, pasterze, aniołowie, a także sceny biblijne: pokłon pasterzy, hołd Trzech Króli, Ucieczka do Egiptu.

Tradycja szopki ukazującej biblijną scenę narodzenia Jezusa w Betlejem sięga XIII wieku. Według legendy, pierwszą szopkę ustawił na leśnej polanie w noc Bożego Narodzenia święty Franciszek z Asyżu. Zwyczaj adoracji wizerunku Dzieciątka propagowali członkowie zakonu franciszkanów wznosząc szopki w przyklasztornych kościołach. Z franciszkanami zwyczaj ten przywędrował w XVI wieku do Polski w formie jasełek (zdrobnienie od słowa „jasło” – „żłób”). Żłóbkowi (kolebce) i leżącej w niej figurze wyobrażającej Dzieciątko Jezus, towarzyszyły przedstawienia teatralne opowiadające o narodzinach Chrystusa.

W XVIII wieku, w miejsce średniowiecznych misteriów teatralnych, upowszechniły się teatrzyki marionetkowe. W 1736 r. synod poznański zakazał wykonywania w kościołach przedstawień zakłócających powagę nabożeństw i świątyń, zezwalając jedynie na wystawianie nieruchomych figur. Jasełka, usunięte z kościołów, kontynuowane były przez kolędników wędrujących z szopką. Szczególną formą jasełek na Podlasiu stały się Herody.

W pracach współczesnych artystów ludowych odnajdujemy elementy inspirowane szopkami kościelnymi, sztuką sakralną, opisami biblijnymi, a także scenami utrwalonym w tradycji ludowej – kolędowaniem z gwiazdą i szopką, Herodami.

źródło: Podlaskie Muzeum Kultury Ludowej 
oprac.: Aneta Kursa