83. rocznica spalenia Wielkiej Synagogi

Tragedia miała miejsce w dniu wkroczenia niemieckich wojsk do Białegostoku. Wydarzenie stało się początkiem masowego ludobójstwa ludności żydowskiej w mieście, które przed wybuchem II wojny światowej było kolebką wielu kultur, religii i społeczności.

– Przedwojenne województwo białostockie było regionem o bogatej mozaice narodowościowej – podkreślał podczas uroczystości marszałek Łukasz Prokorym. – Jedną z nich była liczna, bo stanowiąca prawie połowę mieszkańców przedwojennego Białegostoku, społeczność żydowska. Kres jej istnienia przyniosły okrutne czasy drugiej wojny światowej. Ich symbolem jest puste miejsce po Wielkiej Synagodze w Białymstoku, spalonej 27 czerwca 1941 roku. W następnych dniach taki straszliwy los spotkał jeszcze wiele żydowskich świątyń w naszym województwie – dodał.

Marszałek Województwa Podlaskiego podziękował wszystkim, którzy nieustannie podtrzymują świadectwo o tej wojennej tragedii. Zaapelował również, żeby pamięć o niej posłużyła wszystkim do budowania życia w pokoju i wzajemnym szacunku dla każdego narodu i religii.

27 czerwca 1941 r. Niemcy zapędzili do budynku Wielkiej Synagogi mężczyzn i chłopców narodowości żydowskiej i podpalili budynek. Do tych, którzy próbowali się bronić lub uciec, strzelali. Śmierć poniosło od 700 nawet do 2,5 tys. osób. Niewielką grupę uwięzionych uratował polski dozorca, Józef Bartoszko. Ocaleni wydostali się tylnymi drzwiami bożnicy.

W obchodach rocznicy spalenia Wielkiej Synagogi uczestniczyli również: wojewoda Jacek Brzozowski, zastępcy prezydenta Białegostoku Rafał Rudnicki oraz Tomasz Klim, służby mundurowe, samorządowcy, dyrektorzy instytucji kultury, historycy, przedstawiciele środowisk żydowskich oraz mieszkańcy.

Pomnik w kształcie kopuły zniszczonej bożnicy znajduje się w miejscu, w którym stała synagoga. Autorami monumentu są Michał Flikier, Maria Dżugała-Sobocińska, Dariusz Sobociński i Stanisław Ostaszewski. Został odsłonięty w 1995 r.

Cezary Rutkowski
red.: Małgorzata Sawicka
fot.: Paweł Krukowski