Cmentarna kwesta w Łomży. Pamięć i hojność

Łomżyńska nekropolia założona została w 1801 roku. Ma wartość historyczną, kulturalną i artystyczną zestawianą przez znawców z najstarszymi i najsłynniejszymi polskimi cmentarzami: Powązkowskim w Warszawie czy Rakowickim w Krakowie.

– Ten cmentarz to perła, która zasługuje na wszelkie wysiłki dla zachowania tradycji i dzieł sztuki, jakie się tu znajdują. Ogromną zasługą Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej (przyp. red.: TPZŁ) jest to, że już blisko 40 lat kwesty się odbywają i pobudzają niesłabnącą ofiarność mieszkańców Łomży, regionu oraz wielu odwiedzających nasze miasto. Wszyscy doceniają sposób wykorzystania zebranych podczas kwest pieniędzy, bo stare nagrobki w części katolickiej, ewangelickiej i prawosławnej odzyskują świetność - powiedział wicemarszałek Marek Olbryś.

Kwesty zainicjowane zostały w 1984 roku przez środowisko harcerskie oraz PTTK. Odbywały się początkowo z przerwami, a wirtualną w 2020 roku wymusiła pandemia koronawirusa. Od lat organizatorem jest TPZŁ, a od początku udział w nich bierze Józef Babiel, obecnie prezes tej organizacji skupiającej łomżan. W ubiegłym roku zabranych zostało ponad 51 tysięcy złotych.

– Kwesta naprawdę wrosła w pejzaż miasta. Wiem, że wszyscy czekają na ten dzień, a ja od kilku dni muszę tłumaczyć, dlaczego nie kwestowaliśmy już w sobotę i niedzielę, korzystając z bardzo sprzyjającej pogody. Pozostajemy jednak wierni tradycji - Dzień Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny. Uznaliśmy, że nie chcemy być nachalni. Każdy, kto zechce wesprzeć naszą akcję znajdzie w te dwa dni możliwość, a udostępniamy także specjalne konto na wpłaty - tłumaczył Józef Babiel. 

Jak poinformował prezes TPZŁ, przeznaczenie zebranych w tym roku pieniędzy, zostało w znacznej części określone - posłużą na opłacenie zobowiązań z poprzedniego roku. Jeden z pomników został już odrestaurowany, przy drugim prace trwają.

– Właśnie otrzymałem zgodę konserwatora zabytków na ratowanie najstarszego elementu na tym cmentarzu, czyli tablicy z piaskowca na grobie Seweryna Bończy-Skarzyńskiego z 1817 roku, która uległa strasznej degradacji w okresie ostatniego roku - dodał prezes Babiel.

Jeszcze w początkowych latach kwest fachowcy szacowali, że na cmentarzu katedralnym przy ul. Kopernika jest 560 elementów wymagających ochrony konserwatorskiej. Około 300 już zostało odrestaurowanych. Do niektórych trzeba jednak wracać po raz drugi czy nawet trzeci. Ostatnie lata to duży naciek na ratowanie zabytków metalowych (krzyży czy ogrodzeń), do czego trudno było przez dłuższy czas znaleźć fachowców, ale dwa największe obecnie zadania to nagrobki kamienne, np. rodziny Puchalskich z największym głazem na cmentarzu.

– Pamięć się w ludziach odzywa, budzi się. Jeśli my będziemy pamiętać, to i o nas będą pamiętać. Jest wielką siłą budującą i łączącą ludzi. Bardzo mi się podoba, że często cmentarz w tym czasie odwiedzają całe kilkupokoleniowe rodziny - powiedziała Małgorzata Frąckiewicz, językoznawca, wiceprezes Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów.   

Dzień Wszystkich Świętych w Łomży nie pozostawia żadnego nagrobka bez śladu pamięci. Znicze zapłonęły np. na grobie jednego z bohaterów Bitwy Warszawskiej podpułkownika Jerzego Sawy-Sawickiego, przyrodnika Jakuba Wagi (w tym roku przypada 150. rocznica śmierci autora "Flory Polskiej") czy ofiar walk o niepodległość w latach 1918 - 1920.

Jak co roku, w kwestę zaangażowanych było około 100 wolontariuszy z puszkami. Udział tradycyjnie biorą parlamentarzyści: tym razem poseł i wiceminister rolnictwa Lech Antoni Kołakowski, reprezentanci władz miasta i samorządu – m.in. radny wojewódzki Jacek Piorunek, przedstawiciele oświaty, instytucji i organizacji społecznych, dziennikarze, harcerze. 

W Dniu Zadusznym, 2 listopada, będzie można również na łomżyńskiej zabytkowej nekropolii spotkać kwestarzy z puszkami lub wrzucić datek do specjalnych skarbon przy głównych bramach.

tekst i fot.: Maciej Gryguc
oprac.: Aneta Kursa